-
1 subrigo
surgo and surrĭgo ( subr-): surrexi and subrexi, surrectum and subrectum, 3 ( perf. surregit, Paul. ex Fest. p. 296 Müll.;I.orig. forms: surrigit,
Verg. A. 4, 183; Sen. Q. N. 6, 4: surriguntur, id. Ira, 1, 1 med.: surrigebant, Hier. Vit. Hil. fin.:subrigens,
Plin. 9, 29, 47, § 88; 10, 29, 44, § 86: subrigere, id. 18, 35, 89, § 365. —Sync. forms: surrexti,
Mart. 5, 79, 1:surrexe,
Hor. S. 1, 9, 73), v. a. and n. [contr. from surrigo, from sub-rego].Act., to lift or raise up, to raise, erect, elevate (very rare;II.after the Aug. per., the original uncontracted forms were chiefly used in this sense, to distinguish it from the class. signif., II.): plaudite, valete: lumbos surgite atque extollite,
Plaut. Ep. 5, 2, 68:caput,
Sen. Herc. Fur. 329:omnes capitum hiatus ( = capita hiantia),
Stat. Th. 2, 27:surgit caput Apenninus,
Avien. Perieg. 484:tot surrigit aures,
Verg. A. 4, 183:terrae motus defert montes, surrigit plana, valles extuberat,
Sen. Q. N. 6, 4, 2:paulatim subrigens se,
Plin. 9, 29, 47, § 88:cristam,
id. 10, 29, 44, § 86:cornua,
Col. 7, 3, 3; cf.mid.: horrent et surriguntur capilli,
rise, stand erect, Sen. Ira, 1, 1, 4:hastae surrectā cuspide in terrā fixae,
Liv. 8, 8:mucrone surrecto,
id. 7, 10, 10:calcar equo,
Front. ad M. Caes. 2, 12:aures subrectae furentibus,
Plin. 11, 37, 50, § 137:turres subrectae,
Sen. Ep. 86, 4:surrecta moles,
Sil. 2, 599.—Neutr., to rise, arise, to get up, stand up (the predominant and class. signif. of the word; syn.: exsurgo, exorior).A.Lit.1.In gen.:b.a mensā surgunt saturi, poti,
Plaut. Ps. 1, 3, 62:a cenā,
Plin. Ep. 3, 5, 13:e lecto,
Ter. Ad. 4, 1, 4:e lectulo,
Cic. Off. 3, 31, 112:de sellā,
id. Verr. 2, 4, 65, § 147:ex subselliis,
id. Fl. 10, 22:solio,
Ov. M. 3, 273:humo,
id. ib. 2, 771; id. F. 6, 735:toro,
id. M. 9, 702:toris,
id. ib. 12, 579:ab umbris ad lumina vitae,
Verg. A. 7, 771.—Esp., of an orator: cur, cum tot summi oratores sedeant, ego potissimum surrexerim,
Cic. Rosc. Am. 1, 1:ad dicendum,
id. de Or. 2, 78, 316; Quint. 2, 6, 2:ad respondendum,
Cic. Clu. 18, 51:surgit ad hos Ajax,
Ov. M. 13, 2.— Absol.:nolo eum, qui dicturus est, sollicitum surgere,
Quint. 12, 5, 4:secundā vigiliā surgit,
breaks up the camp, marches, Curt. 5, 4, 23.—Of things, to rise, mount up, ascend (mostly poet.;2.syn. ascendo): surgat pius ignis ab arā,
Ov. P. 4, 9, 53:jussit subsidere valles... lapidosos surgere montes,
id. M. 1, 44:mons Rhipaeus,
Mel. 1, 19 fin.:Atlas,
id. 3, 10. —Of the sea: fretum,
Ov. M. 14, 711:mare,
id. ib. 15, 508:aequora,
Verg. A. 3, 196:undae,
id. ib. 6, 354:amoeni fontes,
Quint. 8, 3, 8:cacumina oleae in altum,
id. 8, 3, 10:fistula disparibus avenis,
Ov. M. 8, 192; cf. poet.:surgens in cornua cervus ( = ferens cornua ardua),
i. e. towering, Verg. A. 10, 725:umeri surgunt,
id. ib. 10, 476:lux Praecipitatur aquis et aquis nox surgit ab isdem,
Ov. M. 4, 92; id. F. 4, 629:sol,
Hor. S. 1, 9, 73:dies,
Verg. G. 3, 400:luna,
id. A. 6, 453:tenebrae,
Sen. Thyest. 822:austri,
Verg. A. 3, 481:ventus,
id. ib. 5, 777:quae (aedes) proxima surgit ovili,
stands, Juv. 6, 529.—In partic.a.To rise, arise, get up from bed, from sleep:b.ille multo ante lucem surrexit,
Cic. Inv. 2, 4, 14:ante lucem,
id. Att. 16, 13, a:cum die,
Ov. M. 13, 677:mane ad invisas rotas,
id. Am. 1, 13, 38:ad lites novas,
id. ib. 1, 13, 22:ad praescripta munia,
Hor. S. 2, 2, 81.—To rise in growth, to spring up, grow up; to rise in building, be built, etc. ( poet. and in post - Aug. prose):c. B.venerata Ceres culmo surgeret alto,
Hor. S. 2, 2, 124:nec potuere surgere messes,
Verg. G. 1, 161:harundo,
Ov. M. 13, 891:sementis,
Col. 2, 8, 5:surgens arx,
Verg. A. 1, 366; cf.:nunc aggere multo Surgit opus,
Luc. 2, 679:area cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat,
Plin. Ep. 6, 16, 14:Ascanius surgens,
growing, Verg. A. 4, 274.—Trop., to rise, arise, occur, etc. ( poet. and in post-Aug. prose):2.multum supra prosam orationem surgit,
Quint. 10, 1, 81:quae nunc animo sententia surgit?
Verg. A. 1, 582:pugna aspera surgit,
id. ib. 9, 667:discordia,
id. ib. 12, 313:rumor,
Tac. H. 2, 42:honor,
Ov. F. 5, 228:ingenium suis velocius annis,
id. A. A. 1, 186:non ulla laborum nova mi facies surgit,
Verg. A. 6, 104.—Of the swell of a verse: sex mihi surgat opus numeris;in quinque residat (cf.: "in the hexameter rises the fountain's silvery column," Coleridge),
Ov. Am. 1, 1, 27. —With in or ad and acc., to rise to or against, to attempt, assume, attack, etc. ( poet. and late Lat.):in Teucros Aetolis surgit ab Arpis Tydides,
Verg. A. 10, 28: surrecturus in vires, si ipse quoque lacesseretur, Amm. 31, 3, 4:Procopius in res surrexerat novas,
id. 26, 5, 8:ad motum certaminum civilium avide surrecturus,
id. 21, 15, 1:ad insontium pericula surrexerunt,
id. 21, 13, 14; App. M. 7, p. 198, 3. -
2 surgo
surgo and surrĭgo ( subr-): surrexi and subrexi, surrectum and subrectum, 3 ( perf. surregit, Paul. ex Fest. p. 296 Müll.;I.orig. forms: surrigit,
Verg. A. 4, 183; Sen. Q. N. 6, 4: surriguntur, id. Ira, 1, 1 med.: surrigebant, Hier. Vit. Hil. fin.:subrigens,
Plin. 9, 29, 47, § 88; 10, 29, 44, § 86: subrigere, id. 18, 35, 89, § 365. —Sync. forms: surrexti,
Mart. 5, 79, 1:surrexe,
Hor. S. 1, 9, 73), v. a. and n. [contr. from surrigo, from sub-rego].Act., to lift or raise up, to raise, erect, elevate (very rare;II.after the Aug. per., the original uncontracted forms were chiefly used in this sense, to distinguish it from the class. signif., II.): plaudite, valete: lumbos surgite atque extollite,
Plaut. Ep. 5, 2, 68:caput,
Sen. Herc. Fur. 329:omnes capitum hiatus ( = capita hiantia),
Stat. Th. 2, 27:surgit caput Apenninus,
Avien. Perieg. 484:tot surrigit aures,
Verg. A. 4, 183:terrae motus defert montes, surrigit plana, valles extuberat,
Sen. Q. N. 6, 4, 2:paulatim subrigens se,
Plin. 9, 29, 47, § 88:cristam,
id. 10, 29, 44, § 86:cornua,
Col. 7, 3, 3; cf.mid.: horrent et surriguntur capilli,
rise, stand erect, Sen. Ira, 1, 1, 4:hastae surrectā cuspide in terrā fixae,
Liv. 8, 8:mucrone surrecto,
id. 7, 10, 10:calcar equo,
Front. ad M. Caes. 2, 12:aures subrectae furentibus,
Plin. 11, 37, 50, § 137:turres subrectae,
Sen. Ep. 86, 4:surrecta moles,
Sil. 2, 599.—Neutr., to rise, arise, to get up, stand up (the predominant and class. signif. of the word; syn.: exsurgo, exorior).A.Lit.1.In gen.:b.a mensā surgunt saturi, poti,
Plaut. Ps. 1, 3, 62:a cenā,
Plin. Ep. 3, 5, 13:e lecto,
Ter. Ad. 4, 1, 4:e lectulo,
Cic. Off. 3, 31, 112:de sellā,
id. Verr. 2, 4, 65, § 147:ex subselliis,
id. Fl. 10, 22:solio,
Ov. M. 3, 273:humo,
id. ib. 2, 771; id. F. 6, 735:toro,
id. M. 9, 702:toris,
id. ib. 12, 579:ab umbris ad lumina vitae,
Verg. A. 7, 771.—Esp., of an orator: cur, cum tot summi oratores sedeant, ego potissimum surrexerim,
Cic. Rosc. Am. 1, 1:ad dicendum,
id. de Or. 2, 78, 316; Quint. 2, 6, 2:ad respondendum,
Cic. Clu. 18, 51:surgit ad hos Ajax,
Ov. M. 13, 2.— Absol.:nolo eum, qui dicturus est, sollicitum surgere,
Quint. 12, 5, 4:secundā vigiliā surgit,
breaks up the camp, marches, Curt. 5, 4, 23.—Of things, to rise, mount up, ascend (mostly poet.;2.syn. ascendo): surgat pius ignis ab arā,
Ov. P. 4, 9, 53:jussit subsidere valles... lapidosos surgere montes,
id. M. 1, 44:mons Rhipaeus,
Mel. 1, 19 fin.:Atlas,
id. 3, 10. —Of the sea: fretum,
Ov. M. 14, 711:mare,
id. ib. 15, 508:aequora,
Verg. A. 3, 196:undae,
id. ib. 6, 354:amoeni fontes,
Quint. 8, 3, 8:cacumina oleae in altum,
id. 8, 3, 10:fistula disparibus avenis,
Ov. M. 8, 192; cf. poet.:surgens in cornua cervus ( = ferens cornua ardua),
i. e. towering, Verg. A. 10, 725:umeri surgunt,
id. ib. 10, 476:lux Praecipitatur aquis et aquis nox surgit ab isdem,
Ov. M. 4, 92; id. F. 4, 629:sol,
Hor. S. 1, 9, 73:dies,
Verg. G. 3, 400:luna,
id. A. 6, 453:tenebrae,
Sen. Thyest. 822:austri,
Verg. A. 3, 481:ventus,
id. ib. 5, 777:quae (aedes) proxima surgit ovili,
stands, Juv. 6, 529.—In partic.a.To rise, arise, get up from bed, from sleep:b.ille multo ante lucem surrexit,
Cic. Inv. 2, 4, 14:ante lucem,
id. Att. 16, 13, a:cum die,
Ov. M. 13, 677:mane ad invisas rotas,
id. Am. 1, 13, 38:ad lites novas,
id. ib. 1, 13, 22:ad praescripta munia,
Hor. S. 2, 2, 81.—To rise in growth, to spring up, grow up; to rise in building, be built, etc. ( poet. and in post - Aug. prose):c. B.venerata Ceres culmo surgeret alto,
Hor. S. 2, 2, 124:nec potuere surgere messes,
Verg. G. 1, 161:harundo,
Ov. M. 13, 891:sementis,
Col. 2, 8, 5:surgens arx,
Verg. A. 1, 366; cf.:nunc aggere multo Surgit opus,
Luc. 2, 679:area cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat,
Plin. Ep. 6, 16, 14:Ascanius surgens,
growing, Verg. A. 4, 274.—Trop., to rise, arise, occur, etc. ( poet. and in post-Aug. prose):2.multum supra prosam orationem surgit,
Quint. 10, 1, 81:quae nunc animo sententia surgit?
Verg. A. 1, 582:pugna aspera surgit,
id. ib. 9, 667:discordia,
id. ib. 12, 313:rumor,
Tac. H. 2, 42:honor,
Ov. F. 5, 228:ingenium suis velocius annis,
id. A. A. 1, 186:non ulla laborum nova mi facies surgit,
Verg. A. 6, 104.—Of the swell of a verse: sex mihi surgat opus numeris;in quinque residat (cf.: "in the hexameter rises the fountain's silvery column," Coleridge),
Ov. Am. 1, 1, 27. —With in or ad and acc., to rise to or against, to attempt, assume, attack, etc. ( poet. and late Lat.):in Teucros Aetolis surgit ab Arpis Tydides,
Verg. A. 10, 28: surrecturus in vires, si ipse quoque lacesseretur, Amm. 31, 3, 4:Procopius in res surrexerat novas,
id. 26, 5, 8:ad motum certaminum civilium avide surrecturus,
id. 21, 15, 1:ad insontium pericula surrexerunt,
id. 21, 13, 14; App. M. 7, p. 198, 3. -
3 subrigo
(surrigo и surgo), rēxī, rēctum, ere [ sub + rego ]1) поднимать ( mucronem L)2) выпрямлять ( lumbos Pl)3) настораживать ( aures V)4) подниматься, вставать (е lectulo C; sellā и de sellāC); вставать с постели ( ante lucem C)s. humo O — подняться с землиs. ad dicendum C — подняться, чтобы начать речьs. adaetherias auras или ad lumina vitae V — появиться на светnon recordor, unde cecĭderim, sed unde surrexerim C — я вспоминаю не откуда упал, а откуда поднялся, т. е. стараюсь помнить о своих успехах и забыть о неудачахs. in altum Cld — подняться из низов, возвыситьсяs. alicui C — вставать перед кем-л.s. ab aliquo Aug — расстаться с кем-л.5)а) подниматься, вздыматьсяsurgens a puppi ventus V — поднимающийся с кормы (т. е. попутный) ветерб) порываться, устремляться ( animi juvenum ad magna surgentes Pt)6) подниматься войной, двинуться7) всходить (luna surgit V; astra ignea surgunt V)surgente die L — с наступлением дня, с рассветом8) расти10) возникать ( surgentia bella V)
См. также в других словарях:
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français